EDEBI TENQID (STRUCTURALİSM)"DÜZEMÇİLİK"*(2)

Düzemçilik,

Nadir Ezheri,Nigin nevaderezi

İkinci bölüm

(Bu sira meqaleler ardicil olaraq her birisi özgürdüde),yakubsen,nin ilişgi

varsayimi(1)her danişiq hadisesinde(ister şifahi daniçiq,ister nütq,nağil,şiir ve...) bir saviya,(2)işare edir,bu savi,nin bir ,göndereni,(3)bir ,alani,(4)vardir.
,Yakubsen,nin bu varsayimi(dedigimizden ilave)güclü ilişgide,üç başqa faktörü önemli bilir:,yapişma,(5)(gövde ya da ruh kanali ila).Remzlik qalibi ve remzlik qalibin bir ,toxuş,sistemine yetmesi.Demeliyik her sözün anlami yalniz ,savi,dan ibaret dayil,anlam,danişiq(ya metn)hadisesinin sonunda elde edilile bilir ve ,savi,nin ,düzelişine,(6)hayat verir ve ,savi, bir sira faktörlarla yeniden söze(ya metne) form bağişlayir,buna ayid ,yakubsen,alti faktör sayir ve bu alti faktörü böyle bir göstergede gösterir:


Geri göndermek(7)
Şiir sayaği
Duyğulu(9) --------- - --- Etmeklik(8)
Söz gelişi(10)
Dilden dişari(11)

Her ,savi,da bu alti faktörden birisi artiq qabariq olmalidir.,Etmeklik,qabariq olan ,savi,larda ,alana, bağliliq vardir.,Duyğulu,savi,lar,çoxlu ,gönderene, bağlidir,amma ,geri göndermek, faktörlü ,savi,lar sözün öz toxuşuna diqqet edir ve ,sözgelişi,faktörlü ,savilarin niyyeti ilişginin özüdür.
Sözün (ya metnin)remzliklere sari olanda,söz(ya metn) ,dilden dişari,duruma düşür,sanki burada ,savi,özünü her zaddan önemli bilir.
,savi, özünde olan ses formalarinda,nehv ve özünde olan söz qaliblerine diqqet edende ,yakubsen,e göre bu durum,şiir sayaği,durumu olur.Burada ,yakubsen,in faktörleri için örnek göstermeliyem:(Qulağ as)!gözelim!),etmeklikfaktörü,buyuruğa ve ona ayid,,alana,bağlidir,örneyimizde ,qulağ as,!,etmeklik, durumunu ifade edir.
,duyğulu,faktöründe,gönderen,nin nezeri artiq gösterilir,örneyimizde,gözelim,!kelmesi ,duyğulu,faktörü ola biler.
,Sözgelişi, faktöründe her zeddan önemli,ilişginin özüdür,örnek için:(ata:cehennemeki...,oğul:cehennemeki...ata:buda bundan...,oğul:buda bundan,he buda bundan...)
Dedigimiz örnekde,ilişginin özü,metnin başqa durumlarindan çoxlu göze çarpir.,dilden dişari,faktöründe,metn çoxlu öz remzliklerine diqqet edir ya öz remzligi ile tutuşur,örneyin:(şinqirov bir addir!)unudmayin,bu örnekde,dil özünden danişir ve bu durum,,dilden dişari,durumudur.
İndi, o danişiğda(metnde)ki,savi,özüne ve öz söz sayağlarina ve fonetik düzelişine barmağ qoyur,,şiir sayaği,faktörü ile üzbeüz oluruq,örneyin,NAZİM HİKMET,in bu şiirinde:(iniyor qayiq,çikiyor qayiq...)şiirin neçe setri tam ,şiir sayaği,durumundadir.Bunuda artirmaliyiq ki şiirin dilinde önemli ve diqqete layiq qonularin birisi,dilin ,yerinegelme,derinliginin,dilin ,birgelme,derinligine köçürdülmesidir.
İndi verdigimiz bilgilere göre,çağdaş şaiirimiz ,Süleyman oğlu,dan bir şiir oxuyuruq:

Qoynunda düyünler
ve sesden hörülmüş gövdesi
danişdiği dile benzeyirdi birde ve eşsiz bir sifir kimi davrandiği
heçde nedensiz deyildi(12)

1-Burada bu şiiri (helelik)edebsel türk dili ile oxuduz(remzlik)
2-Bu şiiri indi elinizde olan kitabin sehifesinde 0xumasaydiniz(ya birisi sizin için oxumasaydi)bu kelmeler ,savi, şekilinde biz için dirçelmeyecekdi(yapişma)
3-Şaiir(ya metn)bir ,savi,gönderir(gönderen)
4-Siz bir ,savi,alirsiniz(alan)
5-Oxuduğunuz(ya eşitdiginiz),savi,nin içre özel ilişgiler vardir(toxuş)
Bunuda qeyd etmek lazimdir ki ,savi,sözün me,nasila eyni ve beraber deyil,belke sözün me,nasi ,savi,nin çalişdiğini üze çixarir,demek,savi,sözün nece deyilmeyidir.
indi ikinci baxişda,süleyman oğlunun, bu şiirinde hanki faktörün güclü olmağini arayiriq.
suri baxişdan bu kelmelere diqqet edin :,qoynunda-gövdesi-dile, burada cism ve dismin üzvlerinden ad aparilandan sonra ,hörülmüş kelmesi gövde üçün işlenir,ye,ni şaiir,duyğu qatmaqa,(13)çalişr, bu çalişmaq başqa halda,düyünler qoynunda, setrinde görünür yene suri baxişdan :,birde, ve ,sifir, kelmeleri diqqete layiqdir,amma neçun bu şiirde,kelmelerin bir biri ile uyğunluğlarina artiq önem veririk؟ çünkü bu şiir ,her neden çox,öz,duyğu qatmaq,ina ve kelmelerin uyğunluğuna ve sonunda bu şiir her neden çox öz,toxuş,una elaqededir ve dedigimiz kimi bu sira metnlerde ve bu şiirde ,geri vermek,faktörü başqa faktörlerden güclüdür.
Bu şiirde,şaiir ,süleyman oğlü, tekce bir setirde,şiir sayaği,faktörüne yetib:,sesden hörülmüş gövdesi, bu setirde şaiir ,süleyman oğlu,hörulmuş kelmesini ,bir gelme, derinliginden, yerine gelme, derinligine köçüre bilib ,bu setirde,nehv ve sözün formasi önemlidir ve buna ayid şiirin bu setri ,şiir sayaği, faktörüne ayiddir ve dedigimiz kimi şiir dilinin üze çixmasinda,yerine gelme, ve ,bir gelme,leri birbirisine köçürtmek,her zaman önemli sanilib.


Etek yazilari:

*Farsca,saxtargeryi,,düzemçilik,terimi, Bayquş dergisinin birinci yil birinci sayisinda Semed Purmusevi ve Teqi Qeyseri cenablari tevessütü ile bile-bile qelb haletde işledilmişdir,ye,ni böylelikle bu terimin düzenini (düzemini)pozmuşlar,birgelme,ve ,yerinegelme,terimleride hemin qaynaqdandir,qalan türkceleşmiş terimler bizim önerilerimizdir.
1- Theory farsca nezeriye
2-Messaje farsca peyğam
3-sender farsca ferestende
4-Reciver farsca girende
5-Contact farsca temas
6-structure farsca saxt
7-referential farsca erca,i
8-conative farsca kona,i ,fa,eli,
9-Emotive farsca atefi
10-Phatic farsca soxen goşayane
11-Metalingual farsca ferazebani
12-Bayquş dergisinin türkce özel sayisi,birinci yil,birinci sayi sehife 38
13-Sens synthsis farsca hes amizi