EDEBI TENQID(POST STRUCTURALISM)"DÜZEM POZMAQ"(2)

Nadir Ezheri Nigin Nevaderezi

(Bu sira meqaleler ardicil olaraq her birisi özgürdüde)

,Lale cavanşir,in ,Ölkemde,adli şiirini oxuyuruq:

Ölkemde payiz
durnalar köçür
.
.
.
ölkemde yaz
durnalar qayitmir
ve durnalar uzaq bir gün
xan nenemin nağillarina qayidir ancaq.

İlk başda bu şiir durnalarin simmetrikliyini(qerine mesirini)yaradir:köçmek ve qayitmaq.Durnalar real halda köçürler,amma real halda qayitmirlar.Burada bu simmetrik hereketin ikinci hissesi, ye,ni durnalarin qayitmaqi subyektiv halda şiirde olan xannenenin nağillarinda baş verir ve buna ayid durnalar artiq simvol(numad)ve özüde yoruma yol veren simvola çevrilir.
Burada Structuralism baximindan durnalarin ölkeden köçmeyi ve onlarin real halda qayitmamaği(xannenenin nağillarina qayitmaqlari),şiirde durnalar kelmesinin,,bir gelme,,(1)ilgisinden,,yerine gelme(2),,ilgisine köçmeyini ifade edir,bu söz ,düzemçilik,(3)yönünden ,,duyğu qatmaq,,mese,lesinin izahidir,ancaq bu şiirde çox göze deyer konu,üç dikey duruşuğlu nüqtedir(şiirde bu üç dikey nüqtenin duruşuğuna diqqet edin)burada (demek olur)bu üç dikey nüqte,şiirin düzemini(düzenini)pozur ve oxucularila kelmesiz danişa bilir,çünkü:
1-Bu üç dikey nüqte bu şiirde olan mekanina göre(,durnalar köçür,cümlesinden sonra durduğuna göre)köçmek-hereket-höndürlük ve fasileni xatirlada bilir.
2-Elbet bu üç dikey duruşuğlu nüqte şiirdeki düzemine göre simvola(numada)çevrilir,ancaq kelmesiz bir simvol olur.
3- Bu üç nüqte yene duruşuğuna göre,şiirin remzligin deyişir(elifbadan nişancilara(işarelere)deyişir)Remzlige göre,düzemçilik,meqalelerin üçüncü bölümünde izah vermişik,burada qisa halda xatirladiriq ki remzlik bir ,,Savi,,nin (peyğami)üze çixmasinin aracidir.
Bu şiirde dedigimiz üç nüqte,kelmelerin rolunu degişib pozaraq,şiirin anlamini başqa Kanalila(nişanci ila)ifade edir.
4-En önemli konu budur ki bu nüqtelerin vucudu bu şiiri hem görünmeli hemde dinlemeli bir şiire degişib, ye,ni bu şiiri kağiz üzerinden oxumaq gereklidir,yoxsa şiirin yeni hissesi elden geder,demek qulağdan elave bu şiir muxatebin göz ve baxişinida teleb edir ve bu şiirin ,Düzeminin pozulmaği,buradadir(,,remzliginin,,degişmesindedir)Bu şiirin bir hissesini(üç nüqteni) göz ile eşidib, duymaq olur!
Eyer yillar önce Giyum apoliner-Ezra pand ve bunlara tay,Avrupa ve Amerika şaiirleri kelmelerden başqa,sayir ,,nişan,,cilarla yenilik yaradiblar, Lale cavnşir teşebbüssüz ve hatta belke bilmeden bu ince ve gözel yeniligi bu şiirde yarada bilibdir.

Etek yazilari:

1-syntagmatic farsca hemneşini
2-Paradigmatic farsca caneçini
3-Structuralism farsca saxtar gerayi